vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، ادامه سلسله نشست های آشنایی با آرا و اندیشه های شهید صدر با موضوع«قلمرو آزادی و قانون در حکومت اسلامی مبتنی بر اندیشه شهید صدر» دوم اردیبهشت 97 در آمفی تئاتر دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان ابتدا در معرفی شخصیت شهید صدر، گفت: او از بزرگان حوزه نجف بود که در راه آزادی کشور عراق از استبداد و ظلم رژیم بعث و صدام به پا خاست و از تقویت امت و تشکیل احزاب سیاسی و روشنگری در این مسیر دریغ نکرد که در همین راه مظلومانه به همراه خواهرش بنت الهدی صدر به شهادت رسید.

وی در ادامه با بیان اینکه وقتی راجع به قانون و آزادی از منظر یک متفکر صحبت می کنیم در واقع قانون در بسترحکومت وضع و اجرا می شود، تصریح کرد: وقتی کسی اندیشه اکثریت را می خواهد دنبال کند که دموکراسی است و طبعا مدلی را انتخاب می کند که قابل وضع و تعمیم باشد.

بحث آزادی و قانون از منظر شهید صدر

این مدرس درس خارج و اصول با اشاره به این مطلب که بحث آزادی و قانون از منظر شهید صدر در دو ساحت معارف و نظریات و ساحت دیگر مبانی، پایه ها و اصول است، خاطرنشان کرد: بخش اول را می توان در سه مبحث آزادی، مرز آزادی و قلمرو قانون بررسی کرد.

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در ادامه به تعریف آزادی و مرزهای آن از منظر شهید صدر پرداخت و گفت: این مفهوم را در واقع می توانیم در نفی سلطه دیگری بر انسان تعریف کنیم که این مفهوم جزو مفاهیم پایه ای است که آشنا با فطرت انسانی و پیوند عاطفی است چرا که میل آزادی در اندیشه اسلامی از ابعاد فطرت در بعد انگیزشی است و تأکید اسلام بر آزادی در واقع نوعی هماهنگی فطرت است.

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: با پذیرفتن تعریف آزادی که هماهنگ با فطرت است می توان اینگونه بیان کرد که آزادی امری بر خلاف فطرت و تمایلات انسانی نیست و در عین حال با امیال انسانی که به انسانیت مربوط می شود، رابطه دارد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی با اشاره به این مطلب که حریت به عنوان یک وصف حقوقی در متون ما آمده است که در برابر قرارداد قهری است که کاربردهای دیگری دارد، گفت: در تعریف جنبه فضیلتی حریت می توان به روایتی از امام صادق(ع) اشاره کرد که در آن بیان شده است که اگر انسان از این خصایص بهره مند نباشد شخص برخورداری نیست که این خصلت ها وفاداری، حیا، مدیریت تدبیر و خوش اخلاقی است که دربردارنده همه این خصلت های چهار گانه نیز آزادی است.

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی با اشاره به این مطلب که از نگاه اسلام آزادی بستری است که این صفات چهارگانه در آن محقق می شوند، بیان داشت: در عین حال در نهج البلاغه به این موضوع تأکید شده است که بنده دیگری نباشید که خداوند شما را آزاد آفریده است.

وی در ادامه با طرح این پرسش ها که چگونه اسلام به آزادی نگاه می کند؟ چطور اسلام آزاد بودن انسان را تأمین می کند، خاطرنشان کرد: آزادی از منظر شهید صدر در دو بعد درونی و بیرونی تعریف می شود که مرحله اول این است که انسان از عبودیت غیر در ابعاد درونی آزاد شود.

استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه در تفکر معمول و مشهور بشری این است که عنصر تسلط بر انسان و آنچه که درباره نقض آزادی و سلب اختیار مطرح می شود حول عوامل بیرونی است، خاطرنشان کرد: در واقع در این نگرش عنصر کنترل کننده و مجبور کننده ناقض آزادی، عوامل خارجی است.

تعریف اسلام از شهوت همه آن اموری است که در مقابل خرد است

وی درادامه با اشاره به نگاه اسلام به آزادی در سوره آل عمران آیه 14 و 15 گفت: در اسلام شهوات، غرایز و علاقه مندی انسان به عنوان نقض کننده آزادی است که اختیار و اراده او را تحت تأثیر قرار می دهد، در واقع تعریف اسلام از شهوت همه آن اموری است که در مقابل خرد است و از طرفی شهوت اکتسابی نیز وجود دارد که در حب مال و قدرت تعریف می شود.

وی با بیان اینکه اسلام علاوه بر امور جنسی، تمایلات مالی، میل به قدرت و ثروت را در دسته شهوات تعریف می کند، بیان داشت: در واقع اسلام، بخشی از شهوت را به غریزه، بخشی به شیطان و بخشی دیگر را بر انسان های دیگر نسبت می دهد که همان حس قدرت طلبی است.

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی با اشاره به این مطلب که میل به هر دلیلی در انسان شکل می گیرد و روی آن اثر می گذارد که ناقض اختیار است، تصریح کرد: در این راستا اسلام و دین نخستین قدمش این است که انسان را از این شهوات و غرایز جنسی نجات دهد و با انسانیت تصمیم بگیرد چرا که آزادی منبعث از اختیار است و قدرت اختیار بر اساس اراده است که وجه تمایز انسان و حیوان است.

اراده و اختیار جوهره آزادی است

وی با بیان اینکه منشأ درونی آزادی را اسلام دراختیار و اراده او می بیند، گفت: در واقع اراده و اختیار جوهره آزادی است که اگر سلب شود آزادی نقض خواهد شد اما در عین حال آنچه که جوهره اصلی را تحت فشار قرار می دهد و انسان نمی تواند آزادانه تصمیم بگیرد و در عین حال دیده نمی شود همان هوای نفس است.

آزادی از درون در غرب وجود ندارد

استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه شهوت نتیجه عملکرد هوای نفس، عملکرد شیطان و وسوسه آدمی است، ابراز داشت: در تجربه غرب اینگونه است که هر فردی آزاد است و می تواند آزادانه با خوردن مشروب کور شود و آزادانه از روابط بی بند و بار جنسی مبتلا به ایدز شود و از طرفی حتی آزادانه خودکشی کند و فرزندان خود را آزادانه به قتل برساند و این موضوع به این دلیل است که آزادی از عوامل بیرونی داده شده است اما آزادی از درون در غرب وجود ندارد.

وی با بیان اینکه در این نگاه غرب نسبت به آزادی، هر قدر که جلوتر می روید در واقع نقض آزادی بیشتر صورت می گیرد، تصریح کرد: آزادی در عمل انسان را بیشتر به شهوات و امیال درونی می کشاند چرا که عامل بیرونی برای کنترل نیست. 

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در ادامه با بیان اینکه کار انبیاء این است که فشار را بر می دارند، بیان داشت: در واقع انسان نمی تواند از فشار بخل، حسد و دیگر نفسانیات که جنبه غیر انسانی دارند، آزاد شود.

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با طرح این پرسش که چگونه اسلام آزاد سازی مرحله اول را انجام می دهد و در عین حال انسان چگونه می تواند از این اسارت ها آزاد شود، گفت: در نخستین گام انسان باید عامل انسانیت خودش را به رسمیت بشناسد و در عین حال نسبت به غرایز وتفاوت های خود آگاهی پیدا کند و به خود شناسی برسد که مسیر آزاد شدن از این فشارها با تربیت الهی و شعور یقینی و درخواست از خالق و تکیه بر او محقق می شود.

آزادسازی انسان در اسلام از ایمان شروع می شود و در غرب با شک

وی درادامه با اشاره به این مطلب که آزادسازی انسان در اسلام از ایمان شروع می شود و درغرب با شک است، اظهار کرد: در واقع آزادسازی در غرب به معنای، آزاد سازی بیرونی از شک است که به تدریج به دین و اخلاق نیز کشیده می شود و به همین دلیل است که آزادی در غرب امروز تحت سیطره ایمان و اخلاق نیست و در عین حال می توان اخلاق را زیر پا گذاشته مادامی که آزادی بیرونی دیگری را نقض نکرده باشد.

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در ادامه ضمن انتقاد نسبت به آزادی افسار گسیخته در غرب که با عوامل بیرونی گره خورده است، تصریح کرد: در این تعریف می توان بسیاری از اصول اخلاقی را لگدمال کرد و تا جایی پیش رفت که رفتارهای جنسی مبتنی بر خود آزاری توافقی پیش می آید.

اسلام آزادی با یقین می تواند بر حصارهای داخلی غلبه کند

وی با بیان اینکه اسلام آزادی با یقین است که می تواند بر حصارهای داخلی غلبه کند وحتی او را آنالیزه سازد، اظهارداشت: کار انبیاء در گام نخست مبارزه با غل و زنجیرهای درونی است چرا که اسلام نمی گوید حق ندارید که برخوردار و ثروتمند باشید بلکه بر مراقبت بر مرزها در این امر، تأکید می کند.

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: وقتی ایمان به خدا و خودشناسی  وجود داشته باشد انسان به این درک می رسد که به تنهایی نمی تواند بر امیال درونی غلبه شود و در تمرین و مبارزه با این عوامل درونی از خداوند کمک می گیرد.

وی در ادامه با اشاره به حدیثی ازامام صادق(ع) درباره اینکه از نشانه های مومن صدق و وفای به عهد است، گفت: از دلایلی که نماز خواندن و روزه گرفتن جزو این علامت ها نیامده در واقع این موضوع است که انسان در برخی موارد به نمازعادت و انس پیدا می کند و به خاطر ترس از استرس به این واجبات ادامه می دهد و به همین دلیل عادت به مناسک به عنوان یک دام مطرح می شود.

نیروی ایمان، نیروی محرکه آزادی است

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی با بیان اینکه نباید اسیر این نماز و روزه شد چرا که انسان باید برای تربیت خودش تلاش کند و به خداوند امیدوار باشد، اظهارداشت: در واقع نیروی ایمان، نیروی محرکه آزادی است که چرخه آن را تحریک می کند.

وی با بیان اینکه همانگونه که اسلام وارد نبرد آزادی بخش در عرصه داخلی انسان می شود، برای آزادی انسان درعرصه اجتماعی نیز وارد نبردی دیگر می شود، ابراز کرد: اسلام در عرصه داخلی انسان، بت های تمایلات و شهواتی که آزادی انسانی او را سلب می کند و در عرصه روابط متقابل افراد، بت های اجتماعی را درهم می شکند و انسان را از عبودیت و بندگی آن ها آزاد می سازد و به بندگی انسان نسبت به انسان دیگر پایان می دهد.

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی با اشاره به این مطلب که بندگی انسان نسبت به خدا موجب می شود انسان ها همگی در سطحی واحد در مقابل معبودی که خالق هستی است، قرار بگیرند، خاطرنشان کرد: بنابراین هیچ امتی حق استعمار و به بردگی کشاندن دیگر امتها را ندارد و برای هیچ گروهی از جامعه روا نیست که به گروه دیگر زور بگوید و آزادی او را نقض کند و هیچ کس حق ندارد خود را بتی برای دیگران قرار دهد.

مسؤولیت اجتماعی؛ وظیفه همگانی

وی با بیان اینکه همه دستورالعمل های اخلاقی برای کنترل شهوت و جهل است، تصریح کرد: در واقع صفاتی مانند بخل، حسد، ریا، خودنمایی و پول پرستی دشمنان درونی آزادی هستند واز طرفی در اسلام در بحث آزادی اجتماعی همه آزادند یعنی کسی حق سلطه بر دیگری را ندارد اما مسؤولیت اجتماعی مربوط به همگان است.

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در ادامه با اشاره به نمونه هایی از مسؤولیت های اجتماعی که متوجه علما و انسان های دیگر است، گفت: در واقع اسلام تأمین اجتماعی در حوزه اقتصاد را تأکید دارد که اگر انسان برخوردار نباشد او اسیر نداشته ها خواهد شد و این در حالی است که آزادی انسان از عقده های درونی از جمله کارهای دیگر انبیاء است.

بخشی از مسؤولیت اجتماعی، تضمین آزادی برای دیگران است

وی با بیان اینکه علمای دینی کارشان اینست که کسانی که از نداری و ناچاری مرزهای اخلاقی را نمی توانند کنترل کنند باید با کمک عوامل دیگر از جمله خیریه ها، مسکن و خوراک و پوشاک این افراد را تأمین کنند، بیان داشت: چرا که بخشی از مسؤولیت دیگر انسان ها، تضمین آزادی برای انسان های دیگر است.

این استاد حوزه علمیه خراسان در ادامه بیان قلمرو آزادی در گستره اجتماعی گفت: اسلام اجازه نمی دهد که هر تفکری تبلیغ شود که انسان را به ضد انسانیت دعوت کند و این امرممنوع است چرا که از نگاه اسلام، آزادی درون که خاستگاه آزاد سازی انسان است باید امن باشد چرا که تبلیغ و دل سپردن به تبلیغات مال اندوزی و کالاهای جنسی و تبلیغات جهانی مرز دارد./502/241/ح

تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان